Fotograaf:
Material Mastery
Auteur:
Elien De Both, Corporate Consultant bij Group Casier, e.de.both@casier.be
“Laat ons snel het oude gedachtegoed van ‘concurrent’ achter ons laten”, roept Johan Bonner van het design- en innovatieadviesbureau Material Mastery op. “In de circulaire economie zullen er nieuwe netwerken ontstaan van bedrijven die op elkaar zijn aangesloten. Hoe vroeger je je positie in de markt kunt waarmaken, hoe interessanter op termijn.”
Johan Bonner is van achtergrond productontwikkelaar en marketeer. Samen met twee andere vennoten, een collega-productontwikkelaar en een materiaalspecialist, richtte hij in april 2021 Material Mastery op. “Veel bedrijfsleiders beginnen het licht te zien en willen de transitie maken van een lineair naar een circulair businessmodel. Soms gebeurt dat met bold statements waarbij de innovatiemanager nadien de boodschap krijgt: zorg maar dat het waargemaakt wordt. Onze ervaring is dat het een heel complexe materie is eens je de eerste recyclageoefening hebt afgerond. Het is veel makkelijker om circulariteit vanaf nul te introduceren bij een nieuw bedrijf dan om een bestaand bedrijf te ‘circulariseren’. Je zit daar vaak vast in een aantal economische wetmatigheden. Material Mastery biedt ondernemingen die de shift willen maken hulp door radicaal creatieve oplossingen te bedenken van molecule tot aan het nieuwe businessmodel.”
Johan Bonner: “Samen met Groep Weerwerk dokterden we uit hoe ze hun sociaal naaiatelier verder kunnen doen groeien en tegelijk de afvalberg verkleinen. Onder het merk Hoos maken maatwerkmedewerkers van Groep Weerwerk van gebruikt reclametextiel en reststromen nieuwe duurzame producten. Ze verknippen oude reclamezeilen van musea, bedrijven en culturele centra. Daar maken ze onder andere tassen van. Op het moment dat het atelier en het assortiment klaar waren, voelden we de nood om voor heel specifieke doelgroepen producten te ontwikkelen omdat de markt van tassen heel breed is. Zo groeide de idee om een circulaire schooltas te ontwikkelen.”
“De circulaire schooltassen zijn net als de andere Hoos-tassen gemaakt van oude reclamezeilen. De tas is zo bedacht dat ze voor de gebruikers (lagereschoolkinderen) een veelvoorkomend probleem oplost. Vaak hebben kinderen een boekentas mee, een zwemzak, een turnzak enz. Al die tassen zijn apart ontwikkeld terwijl de Hoos-schooltas als één geheel ontwikkeld is. In die zin is het meer een tassen-set dan een tas.”
“Waarom die gezinnen en kinderen slachtoffer maken van onze koopwoede? Een nieuwe boekentas geeft het gevoel van een nieuwe start maar dat kan ook perfect via een verhuurmodel in plaats van een aankoopmodel. Elk jaar zullen de kinderen in de webshop van Hoos een circulaire tas kunnen kiezen en die op het einde van het schooljaar teruggeven. Zo hebben ze elk schooljaar een ‘nieuwe’ tas zonder zware uitgaven te moeten doen. Nieuw op een andere manier dus en veel democratischer. Indien nodig herstellen de maatwerkmedewerkers de tas zodat ze meerdere jaren door meerdere kinderen gebruikt kan worden.”
“We merken dat er vanuit verschillende productiebedrijven in verschillende sectoren een push richting circulaire economie is. Zelfs de retailers beginnen na te denken over alternatieve businessmodellen zoals verhuren maar de doorsnee consument is nog niet mee. De licht- en donkergroene consumenten die bezig zijn met duurzaam consumeren, kiezen met zorg hun merken en retailers, maar dat is nog maar een klein deel. Op de lagere school leren kinderen recycleren. Ze dragen die boodschap mee naar huis. Wij willen dat ze ook de circulaire boodschap meenemen door hun te leren wat een circulair product is, hoe we dat kunnen evalueren en wat het verschil is met een ‘gewone’ schooltas die doorgaans uit China komt. Met ons studiepakket voor het eerste, tweede en derde leerjaar kunnen we jonge consumenten die een stem beginnen te krijgen in hun gezin een sprong laten maken van recycleren naar ‘circulariseren’. We geven de leerkrachten instrumenten om met de kinderen over circulariteit te praten. Zo kan het kind in het gezin mee nadenken over wat de meest duurzame keuzes zijn. Een nieuwe boekentas kopen of een tas uit hergebruikt materiaal huren? Een nieuwe fiets kopen of een tweedehandsfiets?”
“De initiële productiekost van de tassen is momenteel nog vrij hoog, we moeten die kunnen opschalen zodat we de kosten kunnen laten zakken. Hoe meer tassen we kunnen testen, hoe meer zwakheden we er kunnen uithalen en hoe beter de eerste generatie tassen zal zijn. Via de subsidie Circulaire Ketenprojecten financiert de Provincie Oost-Vlaanderen momenteel twaalf sets. We zoeken nu bijkomende sponsors om een vijftigtal sets te kunnen bijmaken zodat we die de volgende negen maanden uitgebreid kunnen testen. Ik maak graag van de gelegenheid gebruik om geïnteresseerde ondernemers door te verwijzen naar hoos.be/circulaire-schooltassen. Onderaan de pagina staat een invulformulier waarop je kunt aanvinken dat je het project wilt sponsoren.”
“Ik ben zeker hoopvol maar tegelijkertijd ook kritisch. De meeste circulaire initiatieven zijn redelijk klein of nichegebonden. Echt grote projecten zijn nog vrij schaars. De grote omslag zal er pas komen als de grote volumes worden aangepakt. We moeten soms eens uit het dromerig positivisme stappen en ons afvragen of we hard genoeg aan het werk zijn of een versnelling hoger moeten schakelen. Veel bedrijven zijn nog met andere KPI’s bezig en proberen alles te balanceren terwijl we daar niet echt tijd voor hebben. Eigenlijk moeten we radicaliseren. Ik denk bijvoorbeeld aan de bagagesector. De meeste bestaande bedrijven zijn nog niet overtuigd dat een verhuurmodel kan werken maar willen wel uit gerecycleerd materiaal dingen maken en verkopen. Dan denk ik: dat is niet goed genoeg, probeer toch ook die volgende stap te zetten! Het is nu dat de bedrijven initiatief moet nemen, er is geen tijd meer om af te wachten.”
“De freedom to operate vermindert met de tijd. Alles duwt in de richting van verduurzaming en hoe langer je wacht, hoe minder ruimte er zal zijn om nog initiatieven te nemen. Bedrijven die denken dat het niet zo’n vaart zal lopen, hebben het bij het verkeerde eind en zijn een vogel voor de kat. Het is tijd dat we het oude gedachtegoed van ‘concurrent’ achter ons laten. In de circulaire economie zullen er nieuwe netwerken ontstaan van bedrijven die op elkaar zijn aangesloten. Als je te laat bent en het dominante netwerk gesloten is waar de grote volumes passeren, dan heb je als bedrijf een probleem. Dan heb je geen plaats meer in de ketting. Dat inzicht hebben heel veel bedrijven nog niet. Hoe vroeger je je positie in de markt kunt waarmaken, hoe interessanter op lange termijn en hoe meer opportuniteiten op lange termijn.”
“Volgens mij ligt de sleutel niet in technologie, maar in het scherpe inzicht in de werking van systemen en welke elementen de systemen kunnen versnellen en vertragen. De kunst bestaat erin om daarop een heel goede creatieve basis los te laten die over de sectoren en productcategorieën heen linken kan leggen. Hoe kunnen we nu een product maken waarbij we nadenken over een eerste, tweede en derde leven van dat product? Hoe kunnen we komen tot materiaalstromen in een circulaire spiraal? Ik kijk dus niet per se naar technologie maar naar creativiteit en hoe we die kunnen inzetten om complexe vraagstukken op te lossen. Eén regel blijft altijd terugkomen: wie zoekt die vindt. Je moet wel kunnen zoeken met de juiste slimme mensen en liefst met buitenstaanders die niet in het originele denkpatroon vastzitten, anders is de uitkomst dikwijls niet vergaand genoeg. Het is belangrijk dat bedrijven durven experimenteren: bedenk een kleine case, voer die uit, leer eruit en zet verdere stappen.”
“We moeten afstappen van de idee dat materiaal afval is: materiaal is in eerste instantie een grondstof die je eeuwig kunt recupereren en superlokaal bewerken. Daar loopt het vaak nog mis. Als we het écht goed willen doen, moeten we bij wijze van spreken een beetje terug naar de middeleeuwen, naar kleine regio’s die een zekere autonomie hebben waarbij je met de beschikbare grondstoffen de basisfuncties van die regio gaat opvullen. Je kunt nooit in alle behoeften voorzien maar je kunt vanuit die filosofie bijvoorbeeld bedrijvencentra opzetten. Het bedrijvencentrum van de toekomst is een mix van bedrijven die met lokaal beschikbare middelen en sociaal kapitaal een aantal dingen doen voor de lokale markt waarbij zo weinig mogelijk transport komt kijken. We mogen niet uit het oog verliezen dat circulariteit geen doel is op zich, het grote doel is de hoeveelheid CO2-uitstoot drastisch verminderen.”
Meer lezen over Material Mastery
Meer lezen over de circulaire tassen en schooltassensets van Hoos
Meer lezen over Groep Weerwerk
